مطالعه تحلیلی نظام مند پیرامون معیارهای مؤثر بر کیفیت زندگی در اقامتگاه ‌های سالمندی

مقدمه: با توجه به افزایش جمعیت سالمندان، بررسی کیفیت زندگی و عوامل مؤثر بر آن امری ضروری است. به دلیل وجود ابعاد گوناگون کیفیت زندگی سالمندان و نیاز های متعددی از قبیل جسمی، روانی و اجتماعی آنان، مطالعات کامل در این موضوع بسیار اندک است. هدف از مطالعه­ ی حاضر، تعیین  عوامل و شناسایی متغیر های مؤثر بر کیفیت زندگی در میان سالمندان مقیم در اقامتگاه­ های سالمندی و ابعاد آن با مرور تجمیع مطالعات گذشته است. روش : پژوهش حاضر، مطالعات و تحقیقات انجام گرفته ی پانزده سال اخیر در منابع فارسی و انگلیسی‌ زبان همچون پایگاه‌ های اطلاعات علمی، بانک اطلاعات نشریات و مجلات ایرانی، مجلات مهندسی و طراحی نمایه شده در Sciencedirect، مجلات موجود در پایگاه Taylor & Francis و Springerlink را طی دوره ­ی سه ‌ماهه (بهار 1395) با کلید واژگان منتخب شامل "خانه سالمندان"، "کیفیت زندگی سالمندان"، "سرای سالمندان" و مشخصات محیطی سالمندان و عبارت انگلیسی "Quality of life & nursing home" بررسی نموده است. یافته ­ها: متغیر های استخراج‌ شده از 58 مقاله مرتبط با موضوع، با تحلیل محتوای متغیر های به ‌دست‌ آمده از پژوهش ها و مشورت خبرگان عرصه معماری سالمند، در چهار گروه شامل دوازده عامل جای گرفتند: متغیر های جسمی (ایمنی، حمایت جسمی و توان ‌بخشی)، متغیر های ساختاری- عملکردی (تناسب محیطی و فیزیکی، دسترسی‌پذیری و آسایش محیطی)، متغیر های شناختی (آشنایی با محیط، امنیت ادراکی، تحریکات حسی، ایجاد احساس کارآمد بودن و حمایت روانی) و متغیر های اجتماعی- فرهنگی (حمایت اجتماعی و محرمیت).  در میان چهار متغیر پژوهش، بیش‌ ترین تأکید محققین به ترتیب بر متغیر شناختی (فراوانی 8/48 درصد مطالعات)، اجتماعی- فرهنگی (فراوانی 4/21 درصد مطالعات)، جسمی (فراوانی  8/20 درصد مطالعات) و ساختاری- عملکردی (فراوانی 9 درصد مطالعات) بود. نتیجه­گیری: از آن جایی‌که نتایج نشان داد عوامل زیادی در تأمین کیفیت زندگی سالمندان ساکن اقامتگاه سالمندی مؤثر بوده و عوامل مرتبط با ساختار اقامتگاه در 12 گروه جزئی و چهار متغیر کلی قابل دسته ‌بندی هستند و همچنین اهمیت فراوان متغیر های شناختی برای پژوهش گران و سپس به ترتیب متغیر های اجتماعی- فرهنگی، جسمی و  ساختاری- عملکردی مورد تأکید قرار گرفت، لذا پیشنهاد می‌شود که در پژوهش ‌ها، برنامه‌ریزی ‌ها و طراحی اقامتگاه ‌ها، علاوه بر لحاظ متغیر های جسمی و ساختاری، ابعاد شناختی و اجتماعی- فرهنگی نیز به‌ طور ویژه مورد توجه قرار گیرند.